ขันโตก เป็นวัฒนธรรมในการรับประทานอาหารแบบหนึ่งของชาวภาคเหนือ เพื่อใช้ในการต้อนรับอาคันตุกะคนสำคัญ โดยจัดสำรับอาหารใส่ในภาชนะรองที่เรียกว่า ขันโตก หรือ โตก หรือ สะดตก ซึ่งเป้นภาชนะที่มีใช้กันทั่วไปในภาคเหนือ ทำจากไม้หรือหวาย นำมาแกะสลักและกลึงให้มีลักษณะกลมเหมือนถาด มีตั้งแต่ขนาดเล็กไปจนถึงขนาดใหญ่ มีขายกให้สูงจากพื้นประมาณ 1 ฟุต พร้อมทั้งตกแต่งอย่างหรูหราตามฐานะ เช่น ตกแต่งด้วยศิลปะลงรักปิดทอง หรือแกะสลักอย่างสวยงามวิจิตร เวลารับประทานใช้ตั้งกับพื้น หรือตั้งบนพื้นบนสาดเทิ้ม(เสื่อไผ่สาน)
ขันโตก นับเป็นวัฒนธรรมอย่างหนึ่งของชาวเหนือที่ปฏิบัติสืบต่อกันมา เพื่อเป็นการเลี้ยงรับรองแขกที่มาเยือนให้รู้สุกอบอุ่น ประทับใจถือเป็นการให้เกียรติแขกอย่างถึงที่สุด และยังเป้นการแสดงน้ำใจของเจ้าบ้านด้วย ในปัจจุบัน วัฒนธรรมการรับประทานขันโตกบางแห่งได้พัฒนาไปเป็นการสร้างบรรยากาศแบบงาน เลี้ยงเพื่อรองรับนักท่องเที่ยว เช่น มีการตกแต่งประดับประดาอย่างสวยงาม ให้บรรยากาศที่หรูหราผุ้คนแต่งกายด้วยชุดท้องถิ่นออกมาต้อนรับ มีการแสดงต่างๆ มีสาวงามมาฟ้อนรำให้ชมระหว่างรับประทานอาหาร
ชนิดของขันโตกว่าไปแล้ว มาดูการแบ่งขนาดของขันโตกกันบ้าง หลักๆ เลยก็จะมีกันถึง 3 ขนาด คือ ขันโตกหลวง หรือ สะโตกหลวง ที่ทำด้วยไม้ขนาดใหญ่ นิยมใช้การในราชสำนักในคุ้มในวังของเจ้านายฝ่ายเหนือทั่วไป รวมทั้งใช้ในวัดวาอารามทั่วไปด้วย
ขนาดรองลงมาก็จะเป็น ขันโตกฮาม หรือ สะโตกทะราม เป็นขันโตกขนาดกลางประมาณ 17 – 24 นิ้ว ใช้ไม้ขนาดกลางมาตัดและเคี่ยนหรือกลึงเหมือนขันโตกหลวง ผู้ที่ใช้ขันโตกขนาดนี้ มักได้แก่ครอบครัวขนาดใหญ่ เช่น คหบดี เศรษฐีผู้มีอันจะกิน หรือถ้าเป็นวัด ผู้ที่ใช้ขันโตกขนาดนี้คือ พระภิกษุ ในระดับรองสมภาร
สุดท้ายขันโตกหน้อย เป็นขันโตกขนาดเล็ก ขนาดประมาณ 10 – 15 นิ้ว วิธีทำมีลักษณะเช่นเดียวกับขันโตกหลวงและขันโตกฮาม ใช้ในครอบครัวเล็ก เช่น หญิงชายพึ่งแต่งงานใหม่ หรือ ผู้ที่รับประทานคนเดียว อาหารที่ใส่ก็มีจำนวนน้อย
สำหรับอาหารที่อยู่ในขันโตกส่วนใหญ่อาหารประกอบด้วย ข้าวนึ่งหรือข้าวเหนียว แกงอ่อม แกงฮังเล ไส้อั่ว แคบหมู น้ำพริกอ่อง ลาบ ผักต่างๆตลอดจนของหวานต่างๆ ซึ่งอาหารเหล่านี้จะตักใส่ถ้วยเล็กๆ วางไว้ในขันโตกจนครบ แล้วใช้ฝาชีครอบไว้จนกว่าพิธีแห่ขันโตกจะเสร็จการแห่ขันโตก
ขันโตกจึงนับเป้นเอกลักษณ์ของชาวไทยภาคเหนือ ที่แสดงถึงวิถีชีวิตความเป็นอยู่ตั้งแต่เดิมที่สืบมาจนถึงทุกวันนี้ งานประเพณีต้อนรับแขกชาวเหนือเป็นงานประเพณีที่ถือได้ว่าเป็นเอกลักษณ์ของ ชาวไทยภาคเหนือเป็นการอนุรักษ์วิถีชีวิตความเป็นอยู่ตั้งแต่ดั้งเดิมที่สืบ มาจนถึงทุกวันนี้ทั้งยังเป็นการสร้างบรรยากาศ ในการต้อนรับให้อบอุ่น และสร้างความประทับใจแก่ผู้มาเยือนยากที่จะลืมเลือน
0 ความคิดเห็น:
แสดงความคิดเห็น